Nasz przenośny dom, czyli namiot na każdą okazję

Zajmiemy się w tym artykule namiotami. Początkowo planowaliśmy skupić się tylko na tak zwanych „ścianowych”, czyli zabieranych w ścianę na wspinaczkę. Ponieważ jednak doszliśmy do wniosku, że użytkowników takiego sprzętu, nawet wśród czytelników naszego magazynu, nie ma zbyt wielu, postanowiliśmy materiał ten rozszerzyć także o tak zwane namioty wyprawowe i bazowe.

Jednocześnie chciałbym zaznaczyć, iż z powodu swojego dotychczasowego doświadczenia, prezentowane poniżej namioty bardziej będą nadawać się do wspinaczek alpejskich na szczyty do sześciu i pół tysiąca metrów niż na wyprawy mające na celu zdobycie wysokich śnieżnych kolosów.

Najbardziej technicznym z możliwych w tej kategorii – przynajmniej moim zdaniem – jest oczywiście portaledge. Te specyficzne namioty, pomagające nam spędzić w miarę wygodną noc na pozbawionych półek ścianach, stały się w latach dziewięćdziesiątych ostatniego stulecia swoistym symbolem światowego wspinania spod znaku big wall.

Ze względu na naprawdę niszowe zapotrzebowanie w naszym kraju na ten produkt, nie będziemy w tym materiale poświęcać mu za dużo uwagi. Skupimy się na samych konkretach. Po pierwsze, co to jest? Najprościej wytłumaczyć, że są to składane „nosze” lub harcerskie rozkładane łóżko typu „kanadyjka” (pamiętacie z obozów?). Oczywiście materiał jest znacznie bardziej „pancerny”, a rama, na który jest on naciągany, zrobiona jest z wytrzymałych stopów aluminium. Z czterech narożników ramy wychodzą taśmy, połączone w jednym punkcie centralnym. Właśnie to miejsce wpina się do stanowiska. Oczywiście całość jest tak skonstruowana, że można wszystko dokładnie wyregulować i dostosować do zastanych w ścianie warunków. Na całą konstrukcję można nałożyć swoisty tropik (tak zwanego Fly). Dzięki niemu nasz Portaledge naprawdę zaczyna przypominać przyklejony do ściany namiocik.

Portaledge mogą być pojedyncze lub podwójne. Te ostatnie mogą być powiększone, ich tropiki rozbudowane itp. Wszystko zależy od tego, gdzie chcemy ich używać – czy ma to być słoneczna Kalifornia, czy może wietrzna Patagonia.

Osobiście polecam produkty Metoliusa i Black Diamonda, niegdyś furorę robiły portaledge z serii A5, produkowane przez The North Face. Rewelacyjnie na tym tle spisywały się portaledge naszej rodzimej firmy Lhotse (zwłaszcza biorąc pod uwagę stosunek ceny do jakości). Niestety, ostatnio Jasiu Nabrdalik, z przyczyn od siebie niezależnych, wstrzymał ich produkcję. Tutaj mała uwaga: Lhotse produkuje „Gniazda Nietoperza” – specjalne hamaki ścianowe (bez tropika), rewelacyjnie sprawdzające się podczas wspinaczki w cieplejszych klimatach.  

Tak można nazwać – ze względu na nieduże wymiary – tradycyjne namioty używane podczas wspinaczki w górach. Mam tu oczywiście na myśli wspinaczkę w stylu alpejskim, podczas której to mały, najczęściej dwuosobowy zespół musi korzystać z jak najlżejszego sprzętu, zajmującego jak najmniej miejsca w plecaku. Nie bez znaczenia jest też sposób jego rozkładania – musi być jak najprostszy i możliwy do przeprowadzenie w ciężkich i niesprzyjających warunkach. Uprzedzę pytanie – dlaczego namiot? Nie wystarczyłaby dobra płachta biwakowa? Jaki jest biwak, choćby w najlepszej płachcie, w ciężkich warunkach atmosferycznych nietrudno się domyślić. Nawet źle rozbity namiot jest znacznie wygodniejszy. Jeżeli zaś przyjdzie nam spędzać noc w naprawdę tak fatalnych warunkach, że rozbicie tego ostatniego będzie niemożliwe, to opisywane poniżej namioty mają taką budowę, iż bez problemu można ich użyć jako standardowe płachty. 
Zacznijmy więc od wagi namiotu. Wydaje się, iż ta nie powinna przekraczać dwóch i pół kilo, a idealną sytuacją byłaby ta, w której waga naszego namiotu mieściłaby się w przedziale półtora do dwóch kilo (lub mniej). Ponieważ z założenia często będziemy musieli biwakować na stosunkowo małych półkach – czy to skalnych, czy też wyrąbanych w lodzie, podłoga tego namiotu powinna być stosunkowo wąska i niezbyt długa – sam używałem namiotu o wymiarach podłogi 208x123x107 i dla dwóch osób powierzchnia ta była, powiedzmy, wystarczająca. Nasza „szturmówka”, jak niekiedy nazywa się tego rodzaju namioty, powinna być jednowarstwowa – to zdecydowanie zmniejsza jej wagę. Do jej produkcji bardzo często wykorzystuje się różnorodne, mniej lub bardziej „oddychające” membrany. Należy zwrócić uwagę, czy zastosowany materiał jest odpowiednio wytrzymały (zwłaszcza ten użyty na podłogę). Pamiętajmy, że tego rodzaju namioty, bardzo często nie mają firmowo podklejanych szwów (wynika to z ich przeznaczania – z reguły są używane w miejscach, gdzie „śnieży”, a nie wali deszczem). Namioty tego typu powinny mieć umieszczone jak najwyżej otwory wentylacyjne, które choć częściowo umożliwią nam gotowanie wewnątrz, zapobiegając osadzeniu się pary. W razie potrzeby możemy też przeprowadzić przez nie naszą autoasekurację, która na niektórych biwakach może być niezbędna. Te swoiste „wywietrzniki” mogą być zamykane na normalne ściągacze z sznurkiem. Namioty te z reguły mają jedno wejście (i to wystarcza). Należy zwrócić uwagę, czy zamek wyjściowy jest odpowiedni (dwustronny, nie za delikatny, łatwy do operowania w rękawiczkach, dobrej produkcji, najlepiej firmy YKK). Raczej nie sprawdzają się wejścia wyposażone w fartuch zamykany ściągaczem.

Najlepiej funkcjonującym rozwiązaniem jest takie, w którym nasz namiot jest rozpinanym przez dwa pałąki stelaża (inaczej maszty) „iglem” o podłodze posiadającej powierzchnie zbliżoną rozmiarami do podanych wyżej. Stelaż – to może być największe zaskoczenie – rozkładamy wewnątrz (!!!) namiotu. Co ciekawe, nie ma tam żadnych tuneli, w który byśmy go wprowadzali. Po prostu w czterech narożnikach są odpowiednie, specjalnie wzmocnione miejsca, w których osadzamy końcówki pałąków napinających cały namiot. System ten ma trzy wielkie zalety. Po pierwsze: rozłożenie namiotu trwa dosłownie chwilę. Po drugie: jest możliwe do wykonania nawet w grubych rękawicach. Po trzecie: w czasie dużej zawieruchy wskakujemy do środka i już chronieni przed wiatrem kończymy rozkładanie namiotu (może na wąskiej półce w dużej ekspozycji nie byłoby to takie łatwe, ale wszyscy, mam taką nadzieje, wiedzą o co mi chodzi).

Kilka spraw na zakończenie. Ścianowy namiot powinien mieć w czterech narożnikach pętle, umożliwiające swobodne przyszpilenie go do podłoża przez czekany, kijki teleskopowe, śruby lodowe lub normalne szpilki namiotowe. Powinien też posiadać dwa boczne (po jednym na każda stronę), odciągi, które mogą nam się przydać w wietrzny dzień. Namiot ma być lekki, ale bez przesady – kilka pętelek pod sufitem, służących do podczepienia na przykład latarki lub okularów, znacznie ułatwi w nim egzystencję.

Uwaga! Czasami zdarza się, że namioty jednopowłokowe, w momencie kiedy przebywamy w nich przez dłuższy czas na sporej wysokości, pomału stają się jak to określił Piotrek Morawski „lodowymi jaskiniami”, tzn. skroplona para wodna, ta z gotowania i naszych oddechów, całkowicie pokrywa ścianki namiotu, sprawiając, iż jego „oddychalność” spada praktycznie do zera (i to mimo użycia jako powłoki dobrych membran np. Gore Tex’u). Zwinięcie później takiego namiotu jest nie lada wyczynem. O namiotach zalecanych podczas działalności w najwyższych górach wspominamy w znajdującym się niżej akapicie dotyczącym namiotów bazowych.

Na początku wyjaśnijmy, co rozumiemy pod tą nazwą. Opisane w tym akapicie namioty pozwolą nam na spędzenie komfortowej nocy na lodowcu w Alpach, będą świetnie spisywać się jako namioty w obozach pośrednich podczas zdobywania przez nas wysokich i ośnieżonych szczytów Himalajów, pomogą nam przetrwać deszczowe wakacje na Grenlandii i będą się też świetnie prezentować rozbite w majowy weekend na Patelni w Rzędkowicach.

Co jest zatem ważne?

Oczywiście znowu waga – nie powinna ona, przy namiocie dwuosobowym przekraczać 4,5 kg, a najlepiej gdyby była mniejsza niż 3,5 kg.

Sposób rozkładania. Nie wyobrażam sobie, aby taki namiot nie rozkładał się w przeciągu kilku minut. Używałem paru wyprawowych modeli topowych światowych firm, które rzeczywiście po rozłożeniu były bardzo fajne i odporne na wiatr (duża ilość pałąków), ale ich rozbicie trwało wieki. Nigdy nie zapomnę, gdy podczas jednej z wypraw z nietęgimi minami staliśmy w trójkę nad wysypanymi z workami elementami namiotu i nie wiedzieliśmy od czego zacząć; trzech dorosłych facetów, w tym jeden niedoszły inżynier... Należy dodać, że rozkładaliśmy go w idealnych warunkach, nie wyobrażam sobie, co działoby się przy niesprzyjającej aurze.

Dotychczas spotkałem dwa godne polecenia. W obu, część wewnętrzna namiotu, tak zwana sypialnia, była podczepiona do części zewnętrznej, tak zwanego tropiku. Sposób podczepienia nie jest już tak istotny, mnie najlepiej spisywał się taki na plastikowe sprzączki (podobne do tych, jakie służą do zamykania klapy w plecakach). W pierwszym modelu pałąki stelaża osadza się w tunele znajdujące się po zewnętrznej części tropika. Poprzez napięcie tropika rozkładamy cały namiot. W drugim modelu (takie rozwiązanie ma według mnie najlepszy wyprawowy namiot świata, czyli model EV 2* firmy Mountain Hardwear) tropik za pomocą haczyków podczepia się do biegnących na zewnątrz pałąków stelaża i w ten sposób rozkłada się cały namiot.

Nie wyobrażam sobie, żeby wyprawowym nazywano namiot, który rozkłada się poprzez narzucenie tropika na rozciągniętą przez pałąki sypialnie i co najśmieszniejsze, a być może najtragiczniejsze, żeby ten tropik przyczepiało się do tych pałąków poprzez przywiązanie sznurkami – jak to ma miejsce w wielu modelach.

Ponieważ nasz namiot będzie często wystawiony na silne podmuchy wiatru, zwrócimy uwagę, żeby jego konstrukcje nośną tworzyło więcej niż dwa pałąki; dobre namioty mają ich czasami nawet pięć. W tym miejscu warto też zwrócić uwagę na obecność odciągów bocznych, przednich i tylnich – zdarzają się podmuchy wiatru, podczas których są one niezbędne.

Drobiazgiem, który bardzo ułatwia życie, jest oznakowanie masztów. Chodzi o to, żeby każdy maszt miał zabarwione swoje końcówki na inny kolor. Taki sam kolor znajdowałby się na odpowiednich tasiemkach przy podłodze namiotu, w które te końcówki osadzamy. To naprawdę zdecydowanie przyspiesza rozbicie namiotu, zwłaszcza, gdy tych masztów jest kilka i oczywiście prawie wszystkie są różnej długości.

Śniegołapy. O tym, że są niezbędne, przekonał się każdy, któremu przyszło biwakować na śniegu podczas solidnej wichury. Warto zwrócić jednak uwagę, by istniała możliwość ich podwinięcia, co umożliwia lepszą „oddychalność” namiotu.

Oczywiście wszystkie użyte zamki – przy wejściach, zarówno te w tropiku jak i w sypialni, powinny spełniać te same wymagania, które wymieniliśmy przy budowie namiotów ścianowych. Ważna praktyczna uwaga! Niech te wejścia otwierają się w taką à la elipsę („pół jajo”), to naprawdę ułatwia życie.

Otwory wentylacyjne, dla których najlepszym miejscem jest okolica najwyższego punktu w namiocie, powinny mieć konstrukcję umożliwiającą ich otwieranie i zamykanie z wnętrza namiotu. W skrócie chodzi o to, by w sypialni w tym miejscu poza przewiewną siateczką był wszyty zamek. Po jego otwarciu powstaje szpara, poprzez którą ręką można otworzyć lub zamknąć znajdujący się w tropiku wywietrznik.

Z bardzo dużym prawdopodobieństwem możemy założyć, iż z powodu niepogody (na tych wyprawach zawsze nie ma pogody) będziemy w naszym namiocie musieli spędzać długie dnie i noce. Warto więc, by nasz namiot miał kilka drobiazgów, które bez znacznego wzrostu jego wagi zdecydowanie podnoszą komfort jego użytkowania.

Na pewno przyda się kilka dużych kieszeni na niezbędne szpargały na wewnętrznych ściankach sypialni. Pod sufitem powinna się znajdować siatka, jeśli dodatkowo znajdują się na niej małe kieszonki można spokojnie, nie bojąc się ze spadną, wkładać tam np. okulary. Kilka wiszących ze stropu namiotu pętelek lub haczyków także z pewnością będzie wykorzystywanych – chociażby do powieszenia latarki lub maszynki do gotowania.

Szczególnie godne polecenia modele:

Jak sama nazwa wskazuje, są to duże namioty, które z założenia wykorzystujemy podczas spędzania dłuższego czasu w jednym miejscu. Stosunkowo bezproblemowo ich role mogą przejąć opisane wyżej namioty wyprawowe. Jednak jeśli przebywamy w danym miejscu naprawdę sporo czasu, a warunki atmosferyczne sprawiają, iż praktycznie cały ten okres spędzamy w namiocie, to warto żeby był on jak najbardziej komfortowy, a co za tym idzie nie za mały.

Przyjmijmy, że za namioty bazowe uznamy te co najmniej trzyosobowe. Ich waga nie powinna przekraczać 6 kg, choć jeszcze lepszą wagą byłaby ta w okolicach pięciu kg.

Z powodu swojej wielkości, trudno jest zaprojektować taki namiot, by posiadał system nośny (stelaż) taki, jaki zalecaliśmy w namiotach wyprawowych. Ponieważ te namioty będziemy najczęściej rozkładać raz na jakiś długi czas (w myśl zasady raz, a dobrze), możemy się zgodzić na tradycyjny stelaż osadzany się w tunelach części sypialnej, na którą nakłada się tropik.

W tym momencie moglibyśmy przepisać z części dotyczącej namiotów wyprawowych wszystkie rady dotyczące ilości pałąków i ich oznakowania, „śniegołapów”, otworów wentylacyjnych, wykończeń znajdujących się wewnątrz sypialni i podnoszących komfort użytkowania namiotu, ilości otworów wejściowych (koniecznie dwa) i ich wykończenia (wyglądu i jakości użytych zamków), po prostu dla obu tych typów namiotów są one takie same.

Na pewno na sposób przyczepienia tropiku do sypialni: najprostszym jest ten wykorzystujący wspominane już wyżej plastikowe sprzączki (myślą przewodnią niech będzie walka z niepraktycznymi szureczko-tasiemkami).

Wybierzmy namiot tak skonstruowany, że jeśli otwory wejściowe różnią się od siebie (to znaczy różnią się wejścia w tropiku, bo z reguły sypialnia ma swoje oba wejścia takie same), to żeby nie było różnicy z której strony będzie wejście z przedsionkiem (często do niego niezbędny jest dodatkowy pałąk). Chodzi po prostu o to, aby wyprowadzone z podłogi namiotu paski, w które wtykamy końcówki pałąków, a znajdujące się przy obu wejściach, miały miejsca na dwa pałąki. Nie musimy w tym momencie się zastanawiać, które wejście sypialni współpracuje z przedsionkiem – to naprawdę miłe ułatwienie.

Warto także, by tasiemki od tropika, przyczepianego za pomocą plastikowych sprzączek do tasiemek wychodzących z podłogi (tych samych, w które wchodzą końcówki pałąków) były stosunkowo długie; daje to większą możliwość naciągnięcia, a także ułatwia samo przyczepianie.  

Na zakończenie warto wspomnieć o innym zastosowaniem tych namiotów, jakim są wszelkiego rodzaju formy aktywności – trekking, spływ kajakowy, wyprawa rowerowa itp. Może się okazać, że np. wagowo dużo bardziej opłaca nam się na czteroosobową grupę wziąć jeden namiot 6-kilkogramowy niż dwa mniejsze 4,5-kilogramowe. Naprawę warto się nad tym zastanowić. 

Szczególnie godne polecenia modele:

Na zakończenie zupełne spojrzenie z innej strony. Okazuje się, że wymienione wyżej przeze mnie namioty (a także Thor 2 i Thor 3 firmy Marmot – jedyny mankament brak śniegołapów), które zaliczyłem do grona namiotów bazowych, bardzo często są wykorzystywane podczas wypraw himalajskich jako namioty rozstawiane w wyżej położonych obozach, czyli jako namioty wyprawowe. Okazuje się, że to, co tak wcześniej krytykowałem, czyli oddzielny tropik i sypialnia jest tam zaletą, bo umożliwia to podzielenie namiotu na dwa pakunki. Po pierwsze pozwała to rozdzielić ciężar namiotu podczas transportu do góry, a po drugie umożliwia łatwiejsze spakowanie poprzez niezależne zwiniecie dwóch osobnych, mocno oblodzonych części. Podobno zdarzały się przypadki, gdzie namioty o podczepionej do tropika sypialni były tak zalodzone, że ich zwinięcie okazywało się niemożliwe. 

W ciągu kilku ostatnich lat pojawiały się w sprzedaży, duże namioty bazowe spełniające role mes, świetlic lub innych pomieszczeń użytku publicznego (czytaj dla wszystkich członków wyprawy). Zastępują one powoli, oferowane przez agencje obsługujące wyprawy, stare namioty typu „harcerska dziesiątka”, w których gotowano posiłki lub gdzie członkowie wyprawy te posiłki spożywali albo spędzali swój wolny czas.

Charakteryzują się one dużą wagą – około 20-23 kilo, dużą kubaturą – np. 28 metrów kwadratowych podłogi przy 3 metrach i 10 centymetrach wysokości, dużą ilością masztów (a co za tym idzie skompilowanym rozkładaniem) oraz wysoką ceną np. 5000 dolarów....

Te powyższe dane dotyczą najpopularniejszego chyba namiotu w tej klasie, czyli modelu Space Station firmy Mountain Hardwear.

Co jeszcze można dodać. Na pewno to, że wśród wielu otworów wentylacyjnych, namioty te posiadają specjalny otwór na wyprowadzenie rozgrzanego komina ewentualnego pieca. 

Są to przede wszystkim te najbardziej znane, czyli poza wymienionym już Space Station na pewno przeszło o połowę mniejszy 2-Meter Dome firmy The North Face. Swój namiot należący do tej kategorii wypuściła także czeska firma Hannah, mowa oczywiście tu o modelu Bunkhouse.

Przy pracy nad powyższym tekstem bardzo dużo korzystałem z uwag, jakie otrzymałem od swoich przyjaciół, biorących udział w przeróżnych wyprawach na przestrzeni ostatnich pięciu lat. Chciałbym w tym miejscu serdecznie im podziękować. Szczególne podziękowania składam Piotrkowi Morawskiemu, który recenzując ten materiał podzielił się ze mną swoją dużą, opartą na praktyce, wiedzą w tym temacie. 

Uwagi, jakie zawarte są w tekście, dotyczą namiotów następujących firm: Bibler, Vaude/Alpinus (stare modele), Marabut (ta trójka to producenci, których namioty najlepiej mi się spisywały) oraz Sierra Nevada, Mountain Hardwear (rewelacyjne, szczególnie Hardwear, ale problemy z kupnem w Polsce oraz z eksploatacją), The North Face, Hannah, Marmot. 

W przeciągu ostatnich pięciu lat używałem, często w niesprzyjających warunkach pogodowych, a co za tym idzie mogłem porównać jak się spisują topowe produkty wyżej wymienionych firm.

Wszystkich wymienionych w tekście modeli używałem, jeśli któregoś nie testowałem, to jest o tym wspomniane.

Jest kilka bardzo dobrych firm, obecnych na polskim rynku outdoorowym, których nie wymieniłem w powyższym tekście. Wynika to tylko i wyłącznie z faktu, iż sam nigdy z nich nie korzystałem, ani też nie dotarłam do żadnych informacji na temat ich użytkowania, pochodzących ze znanego mi i sprawdzonego źródła. 

Na zakończenie życzę niezapomnianych nocy – tych w górach oczywiście. Przyda się do tego dobry namiot. Mam nadzieję, że ten artykuł choć trochę pomoże Wam w jego wyborze.  

Autor wspina się od dziesięciu lat. Co roku spędza grubo ponad dwa miesiące pod namiotem w najróżniejszych górach świata. Od ponad roku testuje prototypowe namioty firmy Marabut.

Góry 1-2 (164-165) styczeń - luty 2008