Wraz ze wzrostem popularności sportów górskich i rozwojem outdoorowej społeczności następuje coraz większa specjalizacja w produkcji butów wspólnie określanych mianem „turystycznych”. Najogólniej rzecz ujmując, istnieją dziś buty zaprojektowany praktycznie do każdego rodzaju aktywności, a prosta klasyfikacja literowa (A-D) przestała je w sobie mieścić.
Popularność kategorii różni się pomiędzy krajami (na co wpływ ma chociażby charakter miejscowych pasm górskich), a w zależności od aktualnych trendów i przyjętych strategii, producenci kładą niejednolity nacisk na każdą z nich. Znajomość rodzajów i cech obuwia turystycznego pozwala zawęzić pole poszukiwań i wybrać te najwłaściwsze, tak by zapewniały maksymalną funkcjonalność, wygodę i bezpieczeństwo.
Sama świadomość mnogości górskich wyzwań i szerokiej gamy butów do nich zaprojektowanych jest pierwszym i kluczowym krokiem do dokonania prawidłowego wyboru. Zanim wybierzesz się do sklepu, szczerze odpowiedz sobie na podstawowe pytania odnośnie planowanego zastosowania.
Buty trekkingowe za kostkę z serii Hiking przeznaczone są na dobrze utrzymane szlaki i w łatwiejszy teren. Najczęściej wykonane są ze skór zamszowych, często łączonych z gamą tkanin syntetycznych. Dosyć łatwo dopasowują się do stopy i są wystarczająco elastyczne, by nie wymagały specjalnego rozchodzenia przed wyjściem. Buty z tej kategorii posiadają konstrukcję zapewniającą prawidłową stabilizację stopy i ochronę wokół kostki (choć rzadko sięgają wysoko ponad nią), mają stanowić zabezpieczenie przed kurzem, błotem i zmiennymi warunkami atmosferycznymi (deszczem). Jakkolwiek trywialnie powyższe by nie brzmiało, buty tej kategorii wymagają odpowiednich usztywnień podeszwy, skutecznych systemów amortyzacji i najwyższej jakości materiałów gwarantujących wodoodporność, niezawodność i trwałość.
Buty trekkingowe przeznaczone na trudniejsze szlaki i w teren. Zdecydowanie lepiej sprawdzą się podczas dłuższych, wręcz kilkudniowych wycieczek. Wykonane są z grubszych skór, a w przypadku łączeń z tkaniną jest ona wyraźnie mocniejsza i odporniejsza na mechaniczne uszkodzenia. Zarówno podeszwa jak i całościowa konstrukcja buta są mniej elastyczne i zapewniają większe usztywnienie kostki.
Niektóre modele są dodatkowo podwyższane, co dla części użytkowników, nieprzyzwyczajonych do tego typu kroju, oznacza konieczność „adaptacji”. Można założyć, iż buty z tej serii wymagają nieco rozchodzenia, by w pełni dopasowały się do kształtu stopy.
Buty trekkingowe projektowane są z myślą o trudnym i zmiennym terenie na różnych wysokościach. Mają one zapewnić ochronę i komfort podczas długotrwałych trekkingów – także w warunkach zimowych (w połączeniu z rakami lub rakietami śnieżnymi). Zaawansowane technologicznie, wielowarstwowe podeszwy wykorzystują różnego rodzaju usztywnienia wewnętrzne zapewniające odpowiednią stabilizację i odporność, zarówno na wzdłużne jak i poprzeczne skręcenia.
Ogromnie istotnym elementem są także systemy amortyzujące w postaci modułów i warstw EVA i/lub PU. Konstrukcja cholewki ma w najwyższym stopniu chronić stopę przed pułapkami terenu i potencjalnymi kontuzjami, ma również gwarantować wytrzymałość i trwałość samego buta, tak aby sprostał wymaganiom długotrwałego, forsownego marszu w ciężkim terenie.
Z tych oto powodów buty z serii Alpine/Backpacking wykorzystują najgrubsze skóry (ponad 2,5 mm), często dodatkowo wzmacnianej gumowym otokiem. Inne charakterystyczne cechy to wyższy krój, minimalna ilość przeszyć, skórzane wykończenia w okolicach kostki, w pełni zintegrowany język, zróżnicowane haki stanowiące cały „system sznurowania”. Naturalną konsekwencją jest podwyższona waga, co w połączeniu ze sztywnością podeszwy i cholewki oznacza, iż część użytkowników będzie wymagała swoistego „treningu” przed pierwszym poważnym użyciem w terenie.
Buty górskie tej klasy projektowane są z myślą o górach wysokich, zimowej wspinaczce, ekspedycjach na wielotysięczniki. Z założenia noszone są więc w warunkach śniegu i lodu, w połączeniu z rakami.
Jeszcze niedawno kategoria ta opanowana była przez plastikowe skorupy, jednakże dynamiczny rozwój nowych technologii pozwolił na projektowanie także w tym segmencie butów całkowicie sztywnych – a znacznie lżejszych, zapewniających bardzo wysoki poziom wodoodporności – a przy tym „oddychających”. Cholewki butów w tej grupie tworzone są z różnego rodzaju kombinacji skór i tkanin syntetycznych. Często zintegrowane są z zewnętrznym ochraniaczem, w środku zaś miewają dodatkowe docieplenie. W pełni twarda podeszwa i odpowiednie elementy mocujące pozwalają na wpięcie raków automatycznych/półautomatycznych.
Pamiętaj, że pierwsze i najważniejsze pytanie, na jakie sam(a) musisz udzielić odpowiedzi to – gdzie i kiedy planujesz butów używać? Określ rodzaj terenu i warunki atmosferyczne, długość wypadów i wiążącą się z tym wielkość przenoszonego bagażu.
Jeśli skupiać będziesz się na popularnych szlakach w niższych górach, to lekkie i elastyczne buty spiszą się świetnie. Jeśli jednak teren ma być skalisty i nierówny, a na twych plecach spocznie wypakowany do granic możliwości plecak, potrzebujesz sztywniejszej podeszwy, która da ci dodatkową ochronę. Nie staraj się za wszelką cenę podpinać raków do wiosenno-letnich butów z serii Light Hiking, analogicznie – nie ma najmniejszego sensu byś na jednodniową letnią przechadzkę z bidonem u pasa zakładał/a pancerne buty z kategorii Backpacking.
Bardziej doświadczony turysta może pokusić się o wybór butów z lżejszej kategorii niż osoba dopiero odkrywająca uroki turystyki górskiej, nawet jeśli udadzą się w ten sam teren w identycznych warunkach pogodowych. Szczególnie jeśli jesteś całkowitym nowicjuszem, pamiętaj, aby celować „oczko wyżej” – wybrane buty mają zapewnić dobre wsparcie dla mało wytrenowanych stóp, kostek, ścięgien Achillesa i łydek. Także jeśli planujesz podnieść swoje górskie umiejętności stopniowo zwiększając wysokości, obciążenie i czas trwania wypadów upewnij się, że kupisz buty, które pozwolą Ci się rozwijać i będą spełniały oczekiwania również wtedy, gdy wejdziesz na nowy poziom. Pamiętaj jednak, że nie ma butów „do wszystkiego”, dlatego nie staraj się na siłę znaleźć butów, które sprawdzą się zawsze i wszędzie. Jeśli uznasz, że twoje umiejętności wybiegają już poza możliwości i przeznaczenie buta – wymień je. Tylko w ten sposób gwarantujesz sobie bezpieczeństwo, komfort i brak rozczarowań.
Buty trekkingowe dobrej jakości nie zawiodą Cię, gdy sytuacja w terenie się skomplikuje. Naprawdę nie chcesz, by w połowie zaplanowanej trasy buty się rozpadły – możliwości jakiejkolwiek reperacji w terenie są bliskie zeru.
Gdy nie jesteś ekspertem, trudno na pierwszy rzut oka rozpoznać jakość, szczególnie w lżejszych kategoriach (Hiking/Trekking/Explore), gdzie rynek zalany jest obuwiem stylizowanym na „górskie”. Tanie buty nieznanego producenta, wyposażone w bliżej nieokreślony „-tex”, to twój bilet do kłopotów. Poświęć dłuższą chwilę na porównanie grubości skóry, jakości szwów, łączenia podeszwy z cholewką, ocenę sztywności podeszwy i jej warstw, skontroluj rodzaje haków, sprawdź sposób osadzenia języka, wykończenia przy kostce itp. Doskonałym wyróżnikiem pozwalającym szybko odsiać produkty z niższej półki jest również rodzaj zastosowanej membrany. Stawiając na obuwie GORE-TEX® masz pewność, że zostało ono przetestowane nie tylko przez producenta, ale dodatkowo firmę Gore. Jednym z warunków licencji jest bowiem obowiązek udostępnienia każdego nowego wzoru do laboratorium GORE, gdzie przeprowadza się naprawdę mordercze testy, aby klient otrzymał produkt najwyższej jakości. Dla producentów butów licencja na wykorzystywanie membrany GORE-TEX® jest niezwykle cenna, a obawa przed jej utratą oznacza, że nie ma miejsca na kompromisy.
